Ursus C-45

   Pierwszy ciągnik rolniczy produkowany w Polsce wielkoseryjnie. Właściwie od tego modelu traktora tak naprawdę rozpoczęła się mechanizacja polskiego rolnictwa. Ciągnik był oparty o wzór niemieckiego traktora Lanz-Bulldog, prawdopodobnie typ HR-9 (model z 1936r.) lub bardziej prawdopodobnie Acker model z 1940-43. Pod kierownictwem inżyniera Habicha w latach 1945/46 zwymiarowano niemiecki oryginał i na tej podstawie została przygotowana dokumentacja. Pierwsze ciągniki (około 30 sztuk) ukazały się na defiladzie 1-majowej w 1947 roku, po czym uruchomiono ich seryjną produkcję.

   Do końca tegoż roku wg źródeł ZM Ursus wyprodukowano 130 sztuk, a w 1949 roczna produkcja osiąga prawie 2500 traktorów. Ciągnik ten stał się jednym z podstawowych modeli traktorów pracujących w naszym rolnictwie. Jego zaletą była prostota konstrukcji i obsługi. Cecha bardzo ważna, gdy brak było jeszcze fachowej kadry kierowców i mechaników. Każdy średnio zdolny kowal był w stanie dokonać większości napraw i regulacji tego traktora. C-45 był używany do podstawowych prac polowych oraz do transportu. Na kołach stalowych i z ostrogami mógł wykonywać głęboką orkę trzyskibowcem.

Ponieważ ciągnik był wyposażony w silnik średnioprężny, dwusuwowy z głowicą żarową przed uruchomieniem należało zagrzać głowicę żarową przy pomocy tzw. lampy benzynowej aż do momentu osiągnięcia przez nią koloru ciemnoczerwonego, a następnie po wyjęciu kierownicy z kolumny i osadzeniu jej na wale korbowym (z boku ciągnika), dokonać uruchomienia przy pomocy energicznego ruchu (uruchomienie trwa dużo czasu i poprzedzają je czynności dodatkowe). Silnik mógł odbić w niewłaściwą stronę - wtedy należało wygasić pracę ciągnika i powtórnie obrócić wałem korbowym za pomocą kierownicy.

   W roku 1954 opracowano zmodernizowaną wersję ciągnika oznaczoną C-451. Zmiany polegały przede wszystkim na wprowadzeniu rozruchu benzynowego z pomocą cewki brzęczykowej i świecy zapłonowej umieszczonej w głowicy oraz rozrusznika elektrycznego. Wprowadzono także niezależne hamulce, zmianę osi resorowanej na sztywną (co pozwoliło na uzyskanie większego prześwitu). Na życzenie ciągnik mógł być wyposażony w podnośnik hydrauliczny. Zmieniono również technologie wytwarzania poszczególnych podzespołów, np. wał korbowy podlegał hartowaniu powierzchniowemu, koła zębate były hartowane indukcyjnie, a łożyska - polerowane elektrycznie. C-451 został wprowadzony do produkcji w 1957 roku.

   Jesienią 1953 roku pracownicy Działu Motoryzacji Instytutu Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie przebudowali ciągnik na półgąsienicowy. Badania terenowe wykazały, wzrost siły uciągu o 120% i zmniejszone zużycie paliwa o 22% w stosunku do wersji na kołach ogumionych. Niektóre źródła podają, iż pewna ilość takich ciągników została wyprodukowana.

   Do roku 1957 wytworzono ogółem 50 tysięcy ciągników Ursus C-45 przy rocznej produkcji wynoszącej niecałe 6000 sztuk. Produkcja ciągnika w ZM Ursus zakończyła się w 1959 roku, po czym została przeniesiona do Zakładów Mechanicznych w Gorzowie Wielkopolskim. Dokładnie nie wiadomo ile ciągników tam wytworzono oraz jak długo były produkowane, niektóre źródła podają, że do 1964 roku.

Rafał Mazur